Atomen & bits, vage pitches, nucleair optimisme en Sjef van Oekel

Door Michiel Buitelaar

Mijn eerste sessie op dag 2 ging over complexe hardware, een onderwerp dat een beetje in de schaduw staat van ‘software is eating the world’. Hardware matters, too, was de strekking. De sprekerds hadden het over forse ontwikkelingen in hardware inzake ruimtevaart (bekend, de raketten van oligarchen en zo), klimaat (‘carbon capture’, en waterstofproduktie), vliegtuigen, diverse vormen van kernenergie (fusion, fission), solar, supergeleiding, magneten en meer. Daar zaten imposante dingen bij, die de wereld veranderen, lijkt mij. En die in het software geweld wel eens minder zichtbaar zijn.

Eén ding dat mij opviel: sprekers beleden dat je beter niet eindeloos kan blijven sleutelen aan de performance van een stuk hardware, maar in plaats daarvan goed-genoeg hardware kunt opschalen. Gaan voor schaal, boven superieure kwaliteit, met als kanttekening dat constructen van atomen natuurlijk minder schaalbaar zijn dan die van bits. Maar toch: schaal.

Een belangrijk weetje waar ik aan herinnerd werd is dat je met een magneet van ca 20 tesla (de eenheid, niet het automerk van die dwaas) een kikker kunt doen leviteren. Schoot me te binnen dat André Geim – Nobelprijswinnaar – daar een Ig Nobelprijs voor gekregen heeft, die in magnetisme zwevende kikker. Terecht. Wat kan je nou beter doen met zo veel magnetism tot je beschikking?

Daarna bezocht ik de pitches van startups, inzake artificial intelligence, voice en robotics (één uit een thematische reeks). Dat was wel aardig maar door het format – presentaties van 3 minuten – kwam niet alles even goed uit de verf. Ik vond sommige presentatoren, oprichters en zo, matig voorbereid. Ik, ongeduldig en op zoek naar concreetheid, kon niet altijd achterhalen welke problemen men claimde te gaan oplossen. Soms wel. Er werden onder andere potentiële oplossingen aangedragen voor online onveiligheid voor kinderen, tone of voice als verborgen informatie, geintegreerde medische documentatie, detectie van deep fakes en fysieke monitoring van kwetsbare personen. Sommige van deze oplossingen waren vergezocht, of erger (zei de cynicus). Die komen soms tot leven als er te veel goedkoop geld rond klotst – die tijden zijn voorbij.

Nog even dit over startups: ik vind dat soms modieus gedoe. Menigeen wil een startup, heeft de mond vol over funding, droomt van ‘unicorn zijn’, en belijdt ‘startup zijn’ als ware het een transcendente way of life. Ik denk dat de startup mania al flink weg zakt, om diverse redenen, te veel om hier te bespreken. Op SXSW ijlt het fenomeen nog na. Ik denk dat maar heel weinig ervan succesvol op de markt komen, en die (subjectieve, chagrijnige) indruk is door deze sessie niet weggenomen.

De derde sessie die ik bijwoonde was een bevlogen reclamespot voor nucleaire energie. Ik denk dat de zaal gevuld was met mensen met confirmation bias – zoals ik. De zaal was dus vrij leeg. De sprekerd noemde kernenergie een ‘black sheep’ wat mij correct lijkt. Het is raadselachtig hoe het dit onderwerp politiek vergaan is, en hoe weinig inhoudelijke discussie er over is. Vind ik. Deze sessie scheen een zinnig, docht ietwat optimistisch licht op de materie.

Een uitgangspunt van deze presentatie was: consumptie van energie gaat niet omlaag. Mij lijkt dat correct maar er zijn mensen die dat betwisten. Dat is een andere discussie. Hoe gaat men dan de immer groeiende vraag bedienen? Over kernenergie versus andere energiebronnen ging het maar ten dele – dat is jammer, ik worstel daar mee. Het ging over Zuid-Korea als de gouden standaard, dezer dagen; en over modulaire aanpakken – beter veel kleine reactoren dan enkele grote. Bret Kugelmass (fijne naam) legde uit dat in de afgelopen decennia er veel over-engineered is, dat men dingen te complex gemaakt heeft. Te veel nieuwe dingen, samengevoegd in te grote designs en projecten. Hij beleed overtuigend: gebruik bewezen technologie in overzienbare projecten. Ook interessant: hij stelde dat een deel van de nucleaire industrie leeft van fear mongering: angst zaaien over het duivelse afval en die dan tegen kolossale vergoedingen opbergen – ook een business model.

Zijn politieke optimisme was charmant maar betwistbaar. Hij zei dat de Oekraïne kwestie het denken over energie veranderd heeft (correct) en dat menig land, zo ook Nederland, nu klaar is voor de ommezwaai naar nucleair (deels waar, deels niet). Hij had het over Borssele, Rutte en nog wat, en dat alles nu hard gaat, wat mij simplistisch leek, zacht gezegd. Kernenergie is politiek toxisch, in menig land. Hij vertelde terecht hoopvol over Finland, Roemenië, Zuid-Korea en de UK. Ik zie kernenergie vooral als een psychnologisch en politiek issue, daarna pas als een funding en een engineering probleem. Hij had het over dat laatste.

Slot: een documentaire over Donna Summer. Het publiek was weer oud, al heeft Blom mij uitgelegd dat door Spotify ook jongeren oude muziek kennen. Hij en ik hebben dit van onze kinderen bevestigd gekregen. De docu was onderhoudend en af en toe passend luid. Er kwam een fragment voorbij van Van Oekels Discohoek, waar Donna Summer wat ongemakkelijk tussen Sjef en Henk Pal schuifelt. De docu deed voorkomen dat dingen zo gingen in Europa. Dit aanschouwd hebbend met bier en zoutjes, sloten we de dag af in een Koreaans restaurant. Dag 2, klaar.

Slot, erratum: in mijn verslagje van gisteren sprak ik mij wantrouwig uit over personalised media. Blom wees mij op mijn gebrek aan nuance. Ik bedoelde: als mensen zelf media moeten personaliseren, dingen instellen en zo, dan gebeurt er niet veel. Dat zie en roep ik al 20+ jaar. Daar blijf ik bij. Maar, als systemen, met AI met name, aanbod personaliseren, dan werkt dat als een tierelier. Zie Spotify, TikTok etc. Je kunt een hele, complexe discussie hebben over welk soort media aanbod zich daar goed of minder goed voor leent, en wat de impact ervan is. Daar hebben we het bij de koffie over gehad. Maar mijn opmerking was te kort door de bocht. Waarvan akte.

Eindelijk eindigt kapitalisme (doch bijbehorend kapsel nog niet)

Door Michiel Buitelaar

Dag 1: eindelijk eindigt kapitalisme (doch bijbehorend kapsel nog niet); advertising opent open deuren; voorzichtige AI; en een docu voor oude mensen

Daar gaat-ie, mijn dag 1 in vogelvlucht. De dag begon met “Checkpoint capitalism: how Big Tech and Big Content captured creative labor markets and how we’ll win them back” door Cory Doctorow en Rebecca Giblin. De eerste is een veelzijdige auteur; de tweede heeft een antikapitalistisch kapsel (jaren-80 krakertooi). Ze hebben een boek geschreven, over hoe bekaaid creatieven er vanaf komen op digitale, oligarchische platforms. Er werden diverse voorbeelden gedeeld, met een nadruk op structurele factoren. Deels zeker zinnig. Platforms neigen naar eenzijdige opstellingen, waarbij consumenten maar zeker kleine aanbieders soms flink in de tang genomen worden. Recente EU regelgeving probeert daar wat aan te doen, daar zijn Amerikanen jaloers op, zoals op GDPR.

Het ging soms breeduit, tikje ongericht: de Chicago School (Friedman), global warming, mishandeling van arbeiders in de Industrial Revolution – kwamen allemaal voorbij. Het leek mij een hartekreet tegen de stand van kapitalisme in het algemeen, en tegen de digitale variant ervan in het bijzonder. Wat wel beetje hout snijdt – ik wijs op Piketty, Wolf, Varoufakis, Smit en andere grootheden, die dezer dagen eloquent uitleggen dat democratisch liberaal kapitalisme wellicht op zijn laatste benen loopt (kan, maar: WAT DAN?!?). Doch, de zegeningen van digitaal kapitalisme bleven onvermeld. Men denke aan bijna gratis wereldwijd bereik, kosteloos hergebruik, lage drempels voor toetreding en minieme produktiekosten. Om maar eens wat te noemen. Ik wijs ook op de ronduit krankzinnige uitgaven van streaming platforms aan content creatie. Wat ook niet aan de orde kwam: netwerk effecten, de wet van Metcalfe – ik stuur daar, volkomen tevergeefs en onopgemerkt, maandelijks een kribbige tweet over uit – en de onbalans tussen vraag & aanbod. Over dat laatste: er is buitensporig veel aanbod van creatief werk, en ondanks het gemopper en de soms karige beloning neemt dat aanbod niet af. Creatieve mensen willen zich graag uiten, ook als het weinig of niks oplevert. Dat is zo, en daar wordt ook wel eens misbruik van gemaakt.

Desondanks was de hartekreet van deze twee snuiters wel de moeite waard en niet geheel onzinnig. Brachten ze concrete, haalbare oplossingen? Lijkt mij niet. Zijn klassieke kapitalistische modellen universeel, onveranderd en lang houdbaar? Vraag ik me af maar dat is een discussie voor grotere geesten dan deze presentatoren, of ondergetekende.

Mijn tweede sessie was die met Greg Brockman, de baas van OpenAI. Daar hebben anderen al beter over geschreven. Het was boeiend, en inhoudelijk. Die man is verstandig en voorzichtig. Hij lijkt snel te gaan maar is sinds 2015 bezig en heeft pas recent eenieder versteld doen staan. De aan hem toegeschreven 100+ miljoen gebruikers: die geloof ik niet zo, ik zou herhaald gebruik willen weten. De interviewer, Laurie Segall, en hij spraken over personalised media – geloof ik ook nauwelijks. Mensen willen media overwegend delen, er over praten, iets gelijks ondergaan. Personalisatie is zo groot niet. Het ging ook over sentiment analysis, waar OpenAI zich 5 jaar geleden mee bezig hield (de reviews op Amazon analyserend). De verlaagde drempel voor creatieve activiteit kwam voorbij – daar geloof ik sterk in: nu al kan menigeen makkelijk en goedkoop dingen maken (zie bijvoorbeeld de eindeloze stroom tips dienaangaande van @erwblo, die van Fast Moving Targets). Dat gaat met ChatGPT, DALL-E en zo nog makkelijker worden. En met volgende versies nóg makkelijker. Met copyright issues tot gevolg, en nog meer. De interviewer suggereerde dat iemand straks een AI kan certificeren als die hem/haar ‘digitaal uitbouwt’: lijkt mij niet haalbaar, zo’n wens van controleerbaarheid. Velen zijn dat met mij oneens.

Laat ik daar mee afsluiten: het controleren, reguleren van AI, die wens kom ik veel tegen. Men wil dat, in de software zelf, of via de staat. Ik heb er een hard hoofd in: is dat nou echt wenselijk, en – meer nog – is het haalbaar? Ik heb naar deze deskundige, verstandige Brockman geluisterd, die onzekerheid uitstraalde over beheersbaarheid van zijn spullen nu; en, nog meer, over wat zijn spullen over een paar jaar doen. Ik bedoel dat niet apocalyptisch, al la Terminator, maar ik denk dat men beter bescheiden verwachtingen kan hebben aangaande beheersbaarheid, certificering, regulering, echt vs fake news en nog zo wat meer. Dit gaat men niet onder controle krijgen (dit is een mening). Ondanks veelvuldige contacten tussen platform bouwers en beleidsmakers, waar Brockman melding van maakte, en in gelooft. Ik geloof dat niet zo. Ik vind dit alles een positief spannend vooruitzicht, en niet vreselijk eng. Ik kan het fout hebben, in welk geval deze tekst op mijn grafsteen kan.

Mijn derde sessie ging over adverteren, dat dat relevant en leuk moet zijn. Dat het geen ergernis, of herhaalde ergernis moet opwekken. Ja, dat is zo. Verder alles goed?

De dag heb ik afgesloten in de bios, met de docu “The Lady Bird Diaries”, over de gesproken tapes van Lady Bird Johnson, de echtgenote van president Lyndon Baines Johnson. Ik haalde de gemiddelde leeftijd van de bezoekers van deze sessie omlaag. Hij was goed, boeiend, persoonlijk. Ik ben ongeveer de enige in mijn vriendenkring die Robert Caro’s biografie van LBJ niet gelezen heeft (het is ook een favoriet van Mark Rutte), maar die mensen raad ik deze docu zeker aan. Die graaft niet heel diep maar onderhoudend is het zeker. Prima manier om de dag met een biertje in de hand – in de bios hier wordt volop geconsumeerd – af te sluiten. Dat was dag 1!