Door Kitty Leering
Tussen de hyper-optimistische tech startup hubbub van SXSW klinken ook een paar stemmen die aansporen tot reflectie. Reflectie op de meer bedenkelijke impact die technologie heeft op de manier waarop we onszelf tot elkaar verhouden, op onze sociale (infra)structuur, en de maatschappij als geheel. Een van die stemmen is van Douglas Rushkoff. Al jaren de luis in de pels van de techwereld en een begenadigd spreker stelde hij niet teleur. Geen slides, maar een gepassioneerd (en bij tijden hilarisch) verhaal van 45 minuten dat tegen de achtergrond van de zich ontrollende deconfiture van de cryptobanken, alleen maar in relevantie groeide.
Voor zijn laatste boek 'Survival of the Richest: Escape Fantasies of the Tech Billionaires', voerde Rushkoff gesprekken met een aantal Silicon Valley tech miljardairs over 'The Event', de volgens hen op handen zijnde apocalyps, en hoe zij die het beste konden overleven. De gesprekken legden een mentaliteit bloot die Rushkoff 'The Mindset' noemt en die neerkomt op een rotsvast geloof in het eigen bijna goddelijke vermogen om economische, morele en zelfs natuurwetten naar eigen wil en voordeel te buigen, met (veel) geld en technologie als instrumenten.
In zijn boek en presentatie, vraagt Rushkoff zich af hoe het zover heeft kunnen komen. Want, zo mijmert hij, was het hele idee van het web niet ooit om de status quo te ontregelen en alles open te gooien? Ongebreidelde verbeelding, counter culture, onvoorspelbare verandering. Maar ergens onderweg is dat gedachtengoed verloren gegaan. In zijn eerdere werk, staat hij hier ook bij stil. Hij komt eerst tot de conclusie dat kapitalisme de schuldige is. Later verschuift hij zijn aandacht naar tech zelf. De ontmenselijking door technologie. Maar in zijn laatste boek concludeert hij dat het niet het een of het ander is, maar juist de combinatie, of samensmelting van kapitaal en tech is de boosdoener.
Technologie stelt mensen in staat om nieuwe dingen te creëren. Maar als je kapitaal op technologie zet, dan wil je geen onvoorspelbaarheid. Dus werd technologie ingezet om mensen voorspelbaarder te maken, te standaardiseren. Rushkoff legt het begin van deze ontwikkeling in het industriële tijdperk, waar de invoer van de lopende band de kennis en vaardigheden van ambachtsmensen en arbeiders, verschoof naar de technologie. Door ambacht op te breken in oneindig kleine, losse handelingen, had alleen de eigenaar (kapitaal) van de technologie nog kennis van het gehele proces. Werk werd steeds abstracter, en die abstractie is precies waar technologie en kapitaal goed bij gedijen.
En uiteindelijk willen technologie en kapitaal liever helemaal geen mensen meer in het proces, zegt Rushkoff. Hij ziet AI als het ideale instrument om die vermaledijde, onvoorspelbare mensen helemaal uit het productieproces te knippen.
Met al deze doem en ellende dringt natuurlijk de vraag zich op wat we kunnen doen om de op handen zijnde dystopie te keren. Immers, we kunnen ons niet allemaal opsluiten in onze miljardairs bunkers met verwarmde zwembaden, champagne en kaviaar. En we moeten de oplossing ook niet zoeken in nog meer technologie.
Rushkoff ziet 4 opeenvolgende interventies:
1. Ontneem macht haar natuurlijke overwicht - sociale structuren zijn door mensen gecreëerd en niet het gevolg van een natuurlijke wetmatigheid. Met de titel van zijn boek "Survival of the richest" refereert Rushkoff aan de breed gedragen, maar (bewust) verkeerd geïnterpreteerde theorie van Darwin. De survival of the fittest sloeg immers niet op het individu, maar op de gemeenschap. Dus de niets ontziende, individuele competitie om macht, is geen natuurlijke wetmatigheid. Juist samenwerking en onderlinge afhankelijkheid vormen de sleutel.
2. Stimuleer agency - Zodra mensen stap 1 accepteren, is het tijd om hun autonomie terug te claimen door weer te leren om dingen te programmeren/te maken/te doen, volgens hun eigen specificaties.
3. Resocialiseren van mensen - Kapitalisme is een lapmiddel als de sociale structuur niet meer werkt. Als sociale wederkerigheid onder gemeenschappen sterk is - ik doe iets voor jou, en daarvoor doe ik iets terug - dan is het niet nodig om daar een betaalde, bemiddelende laag - kapitalisme - bovenop te zetten. Daarom is het besef dat het niet om individuele machtsstrijd, maar samenwerking gaat, essentieel.
4. Cultiveer verwondering - tenslotte moeten we van de dopamine rush die de snelle technologie kick ons geeft, naar de oxycotine rush van sociale verbondenheid.
Rushkoff blijft stevig aan de kant van Team Human.
