Afrika is een continent met talloze uitdagingen, maar het energie-vraagstuk is natuurlijk een wereldwijde. Omdat geldt 'necessity is the mother of invention' stelt dit panel dat het de moeite waard is om naar Afrika te kijken om te zien welke oplossingen daar gevonden worden voor energievoorziening.
Eerst wat feiten. 600 miljoen mensen in sub-Sahara Afrika hebben geen stroom. Een gemiddelde koelkast in het westen gebruikt evenveel stroom als een gezin in Kenya of Nigeria. En de energievoorziening wereldwijd wordt wel beter, maar er wordt ook voorspeld dat in 2030 90% van de mensen zonder stroom in sub-Sahara Afrika.
Wat er dan gebeurt: Leapfrogging the grid. Net zoals mobiele telefonie ervoor zorgde dat het landlijn telefoon-netwerk zo ongeveer werd overgeslagen, installeren mensen nu zelf solar op hun dak. Want op de overheid hoef je niet per sé te rekenen. Zuid-Afrika is zeer afhankelijk van steenkool, maar de high-grade kolen worden naar China verscheept, en in Zuid-Afrika zelf moeten ze het doen met low-grade. En dat gaat niet snel veranderen: De overheid is nauw verweven met de kolen-industrie.
Drie trends springen er uit
- Massive deregulation. Overheden zien in dat ze het probleem niet snel kunnen oplossen en laten het aan de privé sector over. In Zuid-Afrika mag alles onder 100 MW door de privé sector worden gebouwd.
- Prijsdalingen. Solar is enorm gedaald in prijs. Maar waar een winkelcentrum in de VS het dak vol legt met panelen om hun stroomrekening een beetje te drukken, doen ze dat in Zuid-Afrika zodat ze licht hebben.
- Klimaat financiering die een plek zoekt. Hoe schaal je solar en opslag op? Daar is funding voor.
Welke innovaties zien we nu?
In Kenya zijn er een aantal voorbeelden in de landbouw te vinden.
- Solar waterpompen voor irrigatie, werkt prima voor landjes van 1-5 ha.
- Solar voor voedselverwerking: Malen, drogen, etc. Daardoor voegen ze waarde toe in de voedselproductieketen.
- Solar voor koude opslag units, zodat bladgroente, tomaten koel blijven tot ze naar de markt gaan
- In Uganda zijn er bedrijven voor elektrische hogedrukpannen, waardoor families efficiënt en snel kunnen koken op elektra, ipv op houtskool en kerosine.
- Voedselkraampjes op straat die met zonne-energie werken, bijvoorbeeld voor grillen.
Zo is het dus niet een 'nice to have' om elektra te hebben, maar voegt het ook echt waarde toe in de economie. En pas veel, veel later op het lijstje van voordelen: Minder carbon emissie.
Toegang tot financiën
Geld maakt een groot verschil. In Zuid-Afrika is een project genaamd Sun Exchange waarbij iedereen een zonnepaneel kan kopen, dat wordt dan op een dak gelegd ergens op een school, en de koper krijgt een deel van de opbrengst. In bitcoin. Je hoeft dus niet daar te wonen om mee te helpen.
In Zimbabwe zijn 90% van de banen in landbouw. Omdat er financiering is hebben ze daar nu beschikking over een 'cold chain': producten kunnen gekoeld blijven na het oogsten. Daardoor verkopen ze nu bosbessen, een product met hoge marge.
In Soweto werkt men met 'saving clubs' (dit is al heel lang gangbaar in armere landen): groepen van zeg 40 gezinnen sparen samen, en aan het eind van de maand kan 1 van die gezinnen een zonnepaneel kopen.
Lessen
Welke lessen kunnen wij hier uit leren? Decentraal is sleutel in Afrika, en zal dat ook steeds meer worden in het westen, denkt men. In batterij opslag zit veel innovatie; een slim grid van batterij systemen kan het grid ontlasten: Batterijen kunnen bijspringen wanneer dit nodig is, en opladen wanneer dit economisch optimaal is.
Een leuk panel met gedreven mensen die echt iets met impact aan het bouwen zijn.