SXSW Trends
Al jaren, vele jaren, wilde ik naar SXSW – in de ogen van mijn netwerk DE plek om te praten over de laatste ontwikkelingen, met een ‘’interactive’’ festival dat elk jaar dagenlang mijn tijdlijn domineerde. Dit jaar was het zover! Ik liep 5 dagen rond en probeerde zoveel mogelijk sessies te bezoeken. Wat waren de belangrijkste trends? Nou…
Het SXSW programma is zo vol en uitgebreid, dat het lastig is om op basis van een paar sessies de wereld even samen te vatten. En de keuzes van het programma team waren ook niet altijd even duidelijk.
Dat komt deels door de manier waarop het event wordt samengesteld: mensen kunnen via de ‘’Panelpicker’’ al in september sessies voorstellen en uitkiezen wat wel erg lang vantevoren is in een wereld die snel verandert … en het hoofdprogramma, de grote zalen, dat zijn echt losse verhalen over veel verschillende thema’s: filmsterren, milieu activisten, tech ondernemers, trend watchers...
Hier toch wat observaties, aan de hand van een beperkt aantal sessies: AI, Ubiqitous computing, Brain tech, het einde der tijden en vooral, onzichtbaarheid.
Want of SXSW dat in zijn programma nou heel goed bij elkaar bracht of niet: ik heb wel het idee dat er dit jaar iets heel groots aan het gebeuren is. En dat ik daar een glimp van zag in Texas.
1. AI is de nieuwe wereld
Generative AI en alles wat daardoor plotseling mogelijk is, dat was vanzelfsprekend het belangrijkste onderwerp van deze editie. Kevin Kelly, ooit founding executive editor van Wired magazine, en al tientallen jaren schrijver over de nieuwe digitale wereld, vertelde hoe hij erg moest denken aan de vroege dagen van het WWW. Elke dag nieuwe verrassingen, nieuwe mogelijkheden, en de plotselinge realisatie dat er echt ongekende nieuwe dingen gaan gebeuren.
Zelf heb ik dat gevoel ook! En waar het internet toen ontwikkelde in het donker, staan nu de spotlights aan – we kijken mee, naar een ongelooflijke stap die gezet wordt. Volg kunstenaars, developers, media makers online en je ziet een groot laboratorium waar elk uur wel iets nieuws uitgedacht wordt.
‘’Over the long term, the future is decided by optimists, ’’ zegt Kelly, en hij ziet de rol van AI dan ook heel positief. In zijn verhaal vergeleek hij AI met een eindeloos leger stagiaires – zeer behulpzaam bij alles wat we willen doen en maken, ondersteunend, een soort superpowers biedend aan creatieve mensen. Of, zoals hij zei, misschien moeten we uiteindelijk wel denken aan ‘’smart aliens’’ – meewerkende intelligenties, slim maar met een heel ander soort intelligentie dan die van ons, en ‘’maybe some sentience’’.
Dat idee dat een AI ‘’sentience’’ zou kunnen krijgen, wat je het beste kan vertalen als ‘’zelfbewustzijn’’, daar werd Google engineer Blake Lemoine vorig jaar nog hartelijk om uitgelachen. Nu iedereen heeft kunnen zien hoe chatbot Sydney aan de haal ging in een gesprek met NYT reporter Kevin Roose vinden we dat idee ineens helemaal zo vreemd nog niet. Niet ‘’sentient’’ zoals een mens dat is, maar met een eigen onnavolgbare wil, dat wel. Zo snel kan het gaan.
Greg Brockman, mede oprichter van OpenAI, het bedrijf achter Dall-e, GPT, en de 10 miljard deal met Microsoft, verteld e in een bedachtzaam interview waarom men afgeweken is van het oorspronkelijke plan om OpenAI als open-source non-profit organisatie te ontwikkelen. Honderd miljoen dollar ophalen lukte nog net, maar er is veel meer geld nodig om modellen te ontwikkelen en uit te rollen. De kosten zijn enorm, daarom dus. Maar ook hij was vooral positief.
Problemen die deze technologie zal veroorzaken? Disrupties in de markt, en wat voor gevolgen dit soort schokken kunnen hebben? Wat onze vijanden – binnen en buiten onze eigen netwerken – hiermee zouden kunnen doen? Wat we hebben geleerd van de big tech ontwikkelingen van de afgelopen jaren? Wat betekent het dat al deze nieuwe modellen getraind zijn op westerse data?
Ja, er zou misschien wel iets van regulering moeten komen. Of in de woorden van Brockman, daar moeten we met zijn allen uit kunnen komen, laten we dat gesprek aangaan, steeds maar implicerend: dat komt wel goed.
SXSW, dat zich erg laat voorstaan op zijn progressieve rol – hippie achtige esthetiek, veel aandacht voor psychedelica, allerlei sessies over inclusie en diversiteit, met prominente kritische sprekers als Cory Doctorow en Douglas Rushkoff elders in het programma – liet hier wel wat liggen.
Je hoeft niet links of rechts te zijn, voor of tegen technologie, om te zien dat er van alles mis kan gaan.
Dat gebrek aan kritiek komt deels omdat Amerikaanse moderatoren veel te aardig zijn, een uitzondering daargelaten. Absoluut de beste sessie die ik zag in al die dagen, was het interview dat Kara Swisher had met Kevin Systrom, de man die Instagram oprichtte en verkocht aan Facebook (nu Meta), en op dit moment opnieuw is gaan ondernemen – hij werkt aan een dienst die machine learning inzet om nieuws te duiden en te delen op persoonlijk niveau.
Het interview – snel, gevat, kritisch, met af en toe een lachsalvo dat rolde door de zaal door de vileine opmerkingen van Swisher aan het adres van Zuckerberg en Musk - liet vooral zien hoe het werkt in Silicon Valley. De energie en toewijding die daar vrijkomt door de belofte van grote rijkdom is enorm, en maakt dat allerlei andere overwegingen snel wegvallen. Systrom, meer geld op zak dan hij ooit op kan maken, financiert zijn nieuwe bedrijf zelf zonder extern kapitaal, zodat hij rustig kan uitproberen wat hij wil.
Als je 10 miljard nodig hebt is dat geen optie en gaat de Silicon Valley machine in de hoogste stand. Wat betreft AI was het bij SXSW vooral een hosanna verhaal, de kritische noot ontbrak, of in ieder geval op het hoofdpodium. Het gevoel dat er – ondanks ontslaggolven in de tech sector, een bankcrisis, sociale malaise en allerlei andere ellende – weer iets heel groot en geweldigs uit Silicon Valley komt overheerste.
The age of AI is here. Maar wat dat betekent? Willen we die nieuwe wereld? Wat doen Europa en China? Moet deze technologie wel in de handen van een paar tech bedrijven zijn? Wie moet daar over nadenken, wie kan er iets over zeggen, wie spijkert waar welke grenzen? Daar werd eigenlijk niet echt over gesproken in Austin. Inmiddels weten we dat zelfs AI experts denken dat het allemaal te snel gaat. Dit jaar is het jaar dat alles verandert.
2. Ubiquitous sensing (met oorlog als tech driver)
Je zou het in het zonnige Texas zomaar kunnen vergeten, dat we in Europa in oorlog zijn, de bloedigste sinds WOII. Die oorlog is deels ouderwetser dan verwacht, met tanks en hele bataljons soldaten die het per kilometer grondgebied moeten uitvechten. Tegelijkertijd spelen drones en satellieten een grote rol, zijn er hacks van relevante infrastructuur en misinformatie campagnes op sociale media en wordt er vanuit de hele wereld meegekeken naar de strijd op een manier die niet eerder mogelijk was.
Tech innovatie en de oorlogsmachine zijn natuurlijk nauw verbonden. Darpa en internet, autonome processen en drones, sociale media en mass surveillance… Veel technologie die ingezet wordt in een oorlog, is ontwikkeld door geheime diensten en later opgepakt door ons als burgers.
22 NATO landen werken inmiddels samen om de komende jaren 1 miljard te besteden aan ‘’dual use technology’’: technologie die juist ook door de samenleving gebruikt kan worden, omdat door die schaal de ontwikkeling en innovatie zoveel sneller gaat. Het hoofdkantoor van het NATO Innovation Fund komt trouwens in Nederland, en daarmee komen vermoedelijk allerlei start-ups en labs ook onze kant op.
De sessie die ik bezocht was er eentje helemaal georganiseerd door de CIA, die ook met een grote stand op de beursvloer stond. ‘Spies Supercharged: Tech and the Future of CIA’’ had een duidelijk doel: hoe geweldig het is om bij de CIA te werken, wat een ontzettend leuke technische klussen je daar kan doen en nog veel reizen ook! De CIA is net als alle start-ups, scale-ups en big tech bedrijven op zoek naar tech talent. Ze gooiden er ook flink wat Hollywood referenties tegenaan – de CIA investeert en adviseert vaak bij spionnenfilms.
Waarom die enorme aandacht voor technologie?
De CIA verzamelt en analyseert informatie op allerlei manieren – en mag bovendien ‘’covert actions’’ ondernemen, in het buitenland dan wel. Zoals Jennifer Ewbank, Deputy Director for Digital Innovation aangaf, is het steeds moeilijker geworden om in het geheim mensen te spreken nu iedereen overal en altijd een digitaal spoor achterlaat. Je telefoon uitzetten is immers ook meteen verdacht. En sinds computers kunnen ‘’zien’’ is het traceren van mensen voor sommige regimes een routine, een bron op locatie spreken in China is geen optie meer. Het verzamelen en duiden van informatie is ook ingewikkelder geworden nu er zoveel digitale informatie doorzocht kan worden, AI wordt dan ook al lang ingezet en ontwikkeld door de geheime diensten om de juiste informatie uit bergen data naar boven te halen.
Dat is niet enige techniek waar geld en kennis in gestopt wordt. Fijntjes werd ook even aangehaald dat de geheime diensten aan de basis hebben gestaan van de techniek voor lithium batterijen, borstkanker detectie en Google Earth. En de VC arm van de CIA, IQT heeft heel vroeg geld gestopt in een hele serie bedrijven – veel ervan gericht op het herkennen van gezichten, stemmen, teksten in allerlei talen en meer.
Op dit moment richt men zich vooral op de gebieden AI, quantum computing, biotech, fintech (met grote aandacht voor crypto), advanced power storage, en draadloze overdracht via 6G netwerken.
Nand Mulchandani, CTO van de CIA, en een serial entrepreneur die eerder vier tech bedrijven ontwikkelde en verkocht verwees naar biotech, omdat je nu met Crispr technologie cellen kan programmeren, maar ook naar satellieten met high speed links en allerlei andere produkten. In zijn woorden: ‘’Anything that is hardware is turning into software’’. Dat wil ook zeggen dat we overal en altijd te volgen zijn.
Er was een concrete vraag uit de zaal, waarop het antwoord niet echt gerust stelde: ‘’do you engage in any domestic surveillance?’’ Nee, natuurlijk niet, dat mogen we niet. Alle informatie die in de VS verzameld wordt dan? Dat zijn allemaal partnerships met de private sector, ‘’voluntary engagements’’. Jaja.
Ze houden ons natuurlijk net zo goed in de gaten, op allerlei manieren, zowel friends als adversaries. Die 22 landen die via NATO samenwerken aan technologie? Daar zit de VS niet bij. Mulchandani zei het nog maar eens expliciet: kom bij ons werken, dan werk je aan dingen die je nergens anders kan doen.
De CIA denkt eerder dan wij allemaal na over wat het betekent, zo’n wereld waar we op allerlei manieren gevolgd worden, waar we ook allerlei bio informatie ongemerkt delen, een wereld van ‘’ubiquitous sensing’’.
3. Ons brein als nieuw domein
Een andere trend die ik dit jaar bespeurde, en niet alleen bij SXSW, is aandacht voor ons brein en hoe we dat brein op allerlei manieren kunnen beïnvloeden. Alle hardware wordt software? Nou zelfs onze eigen ‘’wetware’’ valt daaronder, de cellen van ons lichaam, maar ook de mysterieuze ‘sentience’’ die ons ten dele is gevallen kunnen we op allerlei manieren beïnvloeden. Bij SXSW waren er drie stromingen op dat gebied.
Men had bijvoorbeeld een heel track geprogrammeerd over psychedelica. Psychedelica voor vrouwen, voor atleten, in de muziek, voor ambulance personeel, hoe verdien je geld met psychedelica…. Het aantal sessies was enorm, waardoor je ook het gevoel kreeg dat dit eigenlijk een veel grotere trend is dan ik in ieder geval dacht: het is een industrie.
Maar dat is niet de enige manier om ons brein te beïnvloeden. In een sessie genaamd, ‘’ Hello World: Brain Computer Interfaces at Scale’’ presenteerde het Australische Synchron een hersenimplantaat dat inmiddels al ingezet wordt. Van de eerste "gedachten gestuurde" handsfree tweet door een patiënt met ALS tot de recente permanente plaatsing als middel voor communicatie bij een patient in de VS. Doel is in eerste instantie om verlamde patiënten weer te kunnen laten communiceren, maar Synchron’s motto reikt veel verder, ‘’Our mission is to create an endovascular implant that can transfer information from every corner of the brain at scale.’’
Het is dezelfde claim die Elon Musk met Neuralink heeft, ‘As our technology develops, we want to be able to increase the channels of communication with the brain, accessing more brain areas and new kinds of neural information. We believe this technology has the potential to treat a wide range of neurological disorders, to restore sensory and motor function, and eventually to expand how we interact with each other and experience the world around us.’.
Musk kreeg deze maand overigens geen toestemming van de FDA om de techniek op mensen uit te proberen. Zal tegen 2050 de meerderheid van de mensen een permanent implantaat hebben om handsfree met hun digitale apparaten te communiceren? Er wordt in ieder geval druk aan de optie gewerkt.
Daarnaast waren er ook een aantal neuroscience sessies, allemaal met de inzet: wat kunnen er veranderen aan ons brein? Zelf bezocht ik een sessie genaamd ‘’Your Brain Data and the Future of Mental Health’’. Deze sessie draaide om het bedrijf Wave Neuro, gespecialiseerd in ‘’personalised brain care’’. Ook hier is de initiële focus op mensen met een probleem, een hersenbeschadiging na een ongeval bijvoorbeeld.
Wat doet Wave Neuro? Het meet alle hersengolven, maakt een persoonlijk profiel, en zorgt dat via een vorm van bestraling sommige hersengebieden beter doorbloed raken.
Nick Hardwick, een ex football speler die veel last had van alle klappen die hij tegen zijn hoofd had gekregen in zijn loopbaan, verzorgde een heuse testimonial: hij kon weer helder denken en zich langer concentreren door Wave Neuro. ‘’Het scheelt de football association 300 miljoen dollar per jaar, als ze dit goed inzetten’’.
De claims zijn inderdaad groot. En ook Wave Neuro mikt uiteindelijk op een groot publiek – niet alleen mensen met hersenbeschadiging gaan langs voor een behandeling. Wie wil er nu niet een beetje personalised brain care, als je daardoor slimmer en beter wordt?
4. The end of the world as we know it
Tegenover al het optimisme dat de ontwikkelaars van AI, ubiquitous computing en brain power uitstraalden, stond ook iets heel anders.
‘’This is the government our founders warned us about’’, ik zag het op een t-shirt staan, een man die bezig was zijn pick-up truck in te laden. De groep Amerikanen – zeker in een staat als Texas – die vertrouwen in vooruitgang verloren heeft, en terug wil naar een duistere tijd groeit maar door lijkt het wel.
Op de dag dat ik aankwam werd in Tennessee een wet aangenomen, die het mogelijk maakt voor ambtenaren om huwelijk te weigeren tussen mensen van het zelfde geslacht, en huwelijken tussen mensen met verschillende raciale afkomst. In Texas zijn alle abortussen inmiddels verboden. In Florida is een wet aangenomen die de Stop Woke act wordt genoemd ‘’The Individual Freedom Act, ‘’Stop Wrongs to Our Kids and Employees (WOKE)’’ die bepaalt dat er geen les gegeven mag worden over onderwerpen die zouden kunnen leiden tot “guilt, anguish or any form of psychological distress” – zoals het onderwerp slavernij of zwarte geschiedenis, noem maar eens iets.
Op SXSW was er een sessie over hoe je les moet geven op scholen waar enorm veel boeken inmiddels niet meer toegestaan zijn – met name boeken van zwarte en LGBTQ+-auteurs, ‘’Teaching Truth in the Era of Book Bans’’. Een van de sprekers sprak over het fascistische systeem waar ze stap voor stap in zijn beland daar, ze had daarbij niet eens het idee dat ze het publiek iets uit hoefde te leggen.
Die polarisatie heeft natuurlijk veel oorzaken, maar tech speelt daar zeker een rol in. Douglas Rushkoff vertelde over de verwevenheid van tech en geld die zo gevaarlijk is. En Cory Doctorow zijn verhaal draaide over de macht van geld en bedrijven die creativiteit inperkt.
Het is geen trend, het is meer een overkoepelende vraag waar we maar geen antwoord op vinden – hoe waarborgen we democratie, vrijheid en vooruitgang? Op het moment dat innovatie direct gekoppeld wordt aan grote financiële winsten, gaat het eigenlijk meteen mis.
Het optimisme dat we juist door onze internet verbondenheid beter zouden worden als maatschappij, dat is er nu wel uit. Het wordt juist slechter.
5. Onzichtbaarheid
Zo’n event als SXSW is heel goed om opnieuw even na te denken over wat er aan de hand is.
Ergens in de vorige eeuw gebruikte ik voor het eerst het internet. Ik kreeg een lijvig boekwerk met instructies, een Unix account, en hielp een groep internationale Professoren met een tijdschrift dat samengesteld moest worden. Daarna ging het snel, ik herinner me de eerste keer dat ik het WWW op kon, op een EU conferentie in Brussel, waar Al Gore het nog had over de ‘’information super highway’’.
De afgelopen maanden is de aankomst van generative AI weer zo’n groot moment, en net als Kelly ben ik enthousiast, vind ik het mooi, voel ik hoe groot de verandering is, en dat we een hele nieuwe vorm van internet kunnen krijgen. Tijd voor creatieve en slimme mensen om van alles uit te proberen, en dat volg ik graag.
Dat optimisme en de mogelijkheden die nu al duidelijk worden om productiviteit te verhogen, creatieve ideeën snel om te zetten, allerlei problemen op te lossen, dat ken ik dus, van 30 jaar geleden.
Maar ja. We weten nu al dat de ‘’unintended consequences’’ wel eens van veel grotere invloed kunnen zijn dan voorzien. We hebben met zijn allen immers een surveillance en misinformatie wereld gebouwd die niet meer weggaat.
Wat is dan de grote verandering nu? Wat is het dat de bovenstaande trends – AI, beïnvloeding van ons brein, ubiquitous sensing, - op een of andere manier verbindt? Het is een soort vage notie, maar ik benoemd hem toch hier: het is de onzichtbaarheid, de onnavolgbaarheid.
Dertig jaar geleden begon het met het online zetten en verbinden van informatie. Alle stappen in dat proces zijn te volgen. Dat verdween al een beetje toen algoritmes voor ons informatie gingen voorsorteren. Nu stappen we over naar voorspellende informatie modellen – en plotseling is de techniek onzichtbaar geworden, en niet meer te volgen.
Zelfs de makers van die modellen, worden op dit moment verrast door de uitkomsten. De uiteindelijke invloed van de beïnvloeding van het brein, de gevolgen van het ‘’ubiquitous sensing’’ – sensoren, kijkende machines, Ais die daar weer doorheen ploegen.. De machine is niet meer te begrijpen, de processen zijn niet meer te volgen. We zien ze niet meer.
In 2023 werd de techniek ineens onzichtbaar. We staan erbij en we kijken ernaar, en we weten eigelijk niet wat we moeten doen.