Door Gerard Dielessen
Aan het einde van de vijfde SxSW23-dag toch nog maar even naar een zogenoemde Townhall meeting gegaan over de voors en tegens van social media. Dat zou wel eens interessant kunnen worden. Social Mediabedrijven staan immers behoorlijk onder druk omdat ze gebrek aan maatschappelijke verantwoordelijkheid wordt verweten.
Co-president en Chief Programming Officer Hugh Forrest nam even de tijd om het onderwerp te introduceren. Want, voor wie het vergeten is, SxSW heeft een historie met social media. Twitter werd er in 2007 gelanceerd. Een jaar later verscheen Facebookbaas Mark Zuckerberg op het Sx-podium om over zijn uitvinding te praten. In 2009 werd in Austin Foursquare gelanceerd tijdens het festival. Volgens Forrest heeft vooral de geboorte van Twitter een enorme invloed gehad op SxSW. ‘We hebben een pre-Twitter SxSW tijdperk en een post-Twitter tijdperk. Voor Twitter was SxSW vooral een muziekfestival. Daarna werd technologie steeds belangrijker.’
‘We hebben veel aan Twitter te danken. Maar de staat waar social media nu in verkeren is wel ingewikkeld’, zei Hugh Forrest wat eufemistisch.
Sociale media dus. Ooit droomden we ervan dat door de komst van social media de wereld beter zou worden. Ik ook. Een machtig digitaal middel in de strijd voor vrijheid van meningsuiting. Bij ons vastgelegd in artikel 1 van de grondwet: ‘Eenieder heeft recht op vrijheid van meningsuiting. Dit recht omvat de vrijheid een mening te hebben en de vrijheid kennis te nemen en te geven van informatie of ideeën, zonder inmenging van enig openbaar gezag en ongeacht grenzen.’
Niemand, geen land ter wereld, zou social media via het internet tegen kunnen houden zo was destijds gedachte aan het van het eerste decennium van deze eeuw. We herinneren ons vast nog de Arabische Lente. Massale demonstraties van eind 2010 en begin 2011. Van Cairo tot aan Tunesië. Mensen eisten politieke hervormingen omdat marktkoopman Mohammed Bouazizi zichzelf in brand had gestoken omdat hij vond dat hij ten onrechte een boete had gehad in een kleine stad in Tunesië. Zijn protest tegen de sanctie bij de verschillende overheidslagen werden niet gehoord. Sterker, steeds werd hij weer in elkaar geslagen. Totdat hij zichzelf in brand stak. Die beelden werden verspreid via YouTube en gingen vervolgens de hele (Arabische) wereld over. Het begin van de Arabische Lente. Het lukte de Arabische autocraten aanvankelijk niet om de berichtgeving via social media als Twitter, YouTube, sms-berichten, online nieuwsuitzendingen en ander fora stop te zetten. Tienduizenden mensen demonstreren in Cairo op het Tahirplein. Persbreidel kan via social media worden omzeild, waardoor zich een machtige beweging voor hervorming ontwikkeld in met name Noord-Afrika. President Moebarak treedt zelfs af onder druk van demonstraties.
Iedereen een stem
Door iedereen een stem te kunnen geven via social media zou de wereld er in korte tijd wel eens anders uit kunnen gaan zien. Inmiddels weten we anders. Dictators, andere machthebbers en individuen die het niet zo nauw nemen met democratische en fatsoenlijke beschaafde waarden verdiepten zich ook in de digitale technologie en namen al snel bezit van social media als Twitter, Facebook etc. De Arabische Lente was maar een kort leven beschoren.
En daar is het niet bij gebleven. Vooral Twitter heeft te maken met een stortvloed van negatieve berichten, waardoor haat zaaien een verdienmodel lijkt te zijn geworden. Dat was ook het oordeel van het panel onder leiding van Steve Rosenbaum, Co-Founder en Executive Director van het Sustainable Media Center. Sociale media blijven mooie uitvindingen waardoor mensen zich gemakkelijk en zonder grenzen met elkaar kunnen verbinden. Er zijn veel positieve voorbeelden te geven over de kracht van social media. Daar was iedereen het wel over eens.
Daartegenover staan de vele negatieve zaken. ‘Hate for Profit’, genoemd tijdens de paneldiscussie. Twittereigenaar Elon Musk lijkt deze problemen niet te kunnen, of misschien zelfs wel niet te willen oplossen. In zaal in ieder geval veel zorgen over de ontwikkeling van social media. Begrijpelijk. De mentale impact is op dit moment groot voor mensen die vooral anoniem, worden beschimpt, bedreigd en gecanceld op de bekende kanalen. Dat vond ook een meerderheid in de zaal.
Toch hadden een paar sprekers in de zaal ook bemoedigende reacties. Er is momentum voor verandering. Volgens deze inspreker zijn op dit moment veel social media startups bezig met het ontwikkelen en uitvoeren van plannen die tot nieuwe betrouwbare kanalen moeten leiden. Ik ben benieuwd of deze nieuwe bedrijfjes het kunnen opnemen tegen de invloedrijke conglomeraten van Mark Zuckerberg en Elon Musk. Of tegen de machtige Chinezen die TikTok in hun bezit hebben.
Schelden
Ik vrees zelf dat we moeten leven met zowel de negatieve aspecten van digitale social media. Het is sowieso lastig om de techniek te veroordelen. Het zijn de mensen die het doen. Ook in de parallelle analoge wereld schelden mensen elkaar uit, doen ze dingen die niet beschaaf, laat staan fatsoenlijk zijn. Het zijn de mensen zelf die verantwoordelijk zijn voor de verspreiding van al die ellendige berichten, zei een van de mensen in de zaal. Natuurlijk, de grote Tech bedrijven zouden er wel een veel betere moraal op kunnen nahouden door, waardoor alle vuilspuiterij en het gelegenheid bieden aan abjecte en antidemocratische groepen om zich te organiseren aan banden wordt gelegd. Op dat terrein is nog veel te winnen. Maar ik vrees dat bedrijven als Meta en Twitter meer belangstelling hebben voor hun winst- en verliesrekening.
De discussie tijdens de social media Town Hall meeting bracht in ieder geval geen uitkomst voor het vraagstuk wat ik voor het gemak maar even ‘hate for profit’ noem. Dat had ik ook niet verwacht trouwens. Dus vertrok ik aan het einde van de middag met de gedachte dat er aan social media ook vele positieve kanten zitten.