SXSW2023

Door Michiel Buitelaar

Dag 6, kort.

Eerste sessie “Airports: the epicenters of the robot revolution”. Nou daar zit wat in – heel heel heel veel bewegingen, van mensen en spullen, in een grote maar ommuurde ruimte, onder niet-zo-ergonomische omstandigheden, complexe logistiek, scherpe planning, hoge betrouwbaarheidseisen, enzovoorts. Enorme kansen voor ‘automation’ gebruik makend van slimme (AI) robots. Zo had ik er nog niet over nagedacht. Het werd geanimeerd besproken door een scherpe mevrouw en twee dikke baarden. Boeiend.

Het ging eigenlijk allemaal over dingen beter, sneller, goedkoper maken, efficiëntie. Ik zag een Nederlandse hoogleraar opveren in het publiek en het panel vragen: kunt u ook waarde toevoegen voor passagiers, met uw spullenboel? Daar waren ze nog niet echt aan toe, leek het. Maar met wat ze beschreven hebben ze nog jaren werk voor zich.

Vervolgens: “Deepfakes: the primary threat to national security”. Dat bleek grotendeels een marketing event van het bedrijf deepfake.ai, met grootspraak en slordigheden, maar desondanks de moeite waard. En zeker aanzettend tot overpeinzing.

De (geclaimde) feiten: op basis van 5 seconden spraak en 1 foto van een persoon kan dit bedrijf met zijn platform Deep ID een video maken waarin de geportretteerde als talking head een gescript verhaal afsteekt in tientallen talen. De getoonde voorbeelden waren beslist overtuigend, levensecht (ik weet niet of die nog extra geshopt waren – ik denk het niet). Een mysterie in de presentatie voor mij was: wat heeft die vertaling met de deepfake video van doen? Dat lijken mij totaal aparte functionaliteiten. Maar goed. Beide waren imposant. Het bedrijf claimt real-time te kunnen vertalen wat ik niet onmiddellijk geloof, maar wat binnenkort zeker kan, schat ik in. Hier bij SXSW wordt menige presentatie live ondertiteld – niet eens vertaald – op een scherm, wat eigenlijk altijd shit is. Het brengt de kwaliteit van de presentatie omlaag omdat je soms naar een verhaspelde zin als tekstregel op een scherm kijkt die de sprekerd 12 seconden terug uitsprak. Shit, dus. Dat terzijde.

De steeds terugkerende discussie gaat over: technologie kan ten goede of ten kwade gebruikt worden. De nadruk ligt meestal op dat tweede, zo ook nu. Zie de titel. Die mij onzinnig lijkt, meer een vorm van clickbait. Dat komt hier wel vaker voor. De mensheid wil graag in kuddes achter iets aan lopen, wat denk ik ook geïllustreerd wordt door de hypes die hier en elders steevast uitbreken. Ik herinner mij onzinnige, low-impact technologieën als wearables, blockchain, cryptocurrencies, Clubhouse en nog zo wat die bejubeld werden. Ik noem graag de zaligverklaring van Mastodon (is niks, wordt niks) waar je hier niets meer over hoort, of verwoestende cybercrime en cyberwars (grotendeels paranoïde wanen).

Terug naar deepfakes: vooral de gevaren worden overwegend benadrukt – ik denk dat die vooralsnog wel mee vallen. Ik heb nog geen financiële, politieke of militaire meltdowns door deepfakes getriggerd zien worden. Ik probeer te denken aan de winst van deepfakes, in educatie, commercie en meer. Dat onderwerp verdient meer aandacht maar die was hier nauwelijks. Nou, vooruit, het ging ook over restoratie, van oude of verminkte videos – interessant, en gebeurt al. De marketing van dit bedrijf maakt denkelijk meer tractie door een nachtmerrie te communiceren.

Dit bedrijf maakt deepfakes maar – logisch – bedient ook de andere kant, het faciliteert detectie van deepfakes. Het claimt 96% daarvan eruit te pikken. Lijkt mij ruig, maar wie weet. Ik zou benieuwd zijn naar de steekproef, de bronnen en wat dan in die 4% zit. Ik heb dit gecheckt met mensen die er meer van weten dan ik: detectie is een arms race. Du moment dat je detectie goed aan het werk hebt, verzint ‘de andere kant’ iets dat juist het detectiemechanisme voor het lapje houdt. Er zal geen stabiele, lange-termijn detectiemechanisme zijn. Er zal ook geen certificering of watermerk zijn, een soort ‘fair video product’ stempel, wat sommigen hier willen, voorspellen of hopen. Dat gaat er niet zijn. Zoals dat ook niet haalbaar is voor alles dat ik roep, of wat ‘gewone’ media publiceren. Dat gaat niet gebeuren. Deepfakes gaan niet onderdrukt worden. Ik verwacht niks van regulering. Velen zijn dit niet met mij eens!

Over het checken van deepfakes of andere articifiële namaak nog dit, ontleend aan wat muziekman Blom mij influisterde. Met AI zijn immense stromen muziek automatisch te genereren. Die checken op authenticiteit of gelijkenis (copyright!?) is alleen al vanwege de hoeveelheden niet te doen. Het gaat gewoon niet. Ja, potentieel, ooit, wie weet, met een quantum computer (nog iets waarvan de wording betijfeld kan worden, quantum computing….). Maar praktisch: niet. Ook niet voor beelden, al dan niet bewegemd.

Goed punt: de term synthetic media. Klinkt neutraler, is correcter dan deepfake. De wereld is beter af met termen als augmented intelligence en synthetic media. Maakt u hier een aantekening van?

Volgende: “A moonshot for affordable housing”, met de architect Bjarke Ingels, die ik bewonder. De sessie was georganiseerd door ICON, wiens CEO zei dat hij een korte inleiding zou houden en vervolgens een half uur over zichzelf en zijn bedrijf sprak, zichzelf tevreden horned met een stomme hoed op, voordat het panel begon. #howcanimakethisaboutme, dank u. Wat een eikel. Hij kondigde een prijsvraag aan voor ontwerp van een spotgoedkoop huis dat het tekort van ca 1.2 miljard woningen op deze planeet zou moeten helpen aanpakken.

Ik ben in de val gelopen van mijn culturele bias: ik dacht dat het over huizen van $99 ging – ruig, maar daar zijn moonshots voor. Die moeten iets opleveren van een orde van grootte verschillend van de huidige praktijk. Ik dacht aan de huizenparken van de UNHCR (IKEA, $1,250) of aan doe-het-zelf huisjes in de buurt waar ik woon (Blantyre, Malawi – vele daarvan net weggespoeld met de bewoners erin), en dan een nulletje ervanaf, of zo. Neen, het bleek te gaan om huizen van $99,000! Dat noem ik geen moonshot. Dat bedrag ligt buiten bereik van een heel groot deel van de bewoners van deze planeet, zelfs die in rijke sferen. Wat een domper (sessie), wat een naïviteit (ik).

Slot sessie: “Welcoming our autonomous overlords”, over self-driving trucks. De economische impact daarvan is gigantisch maar het onderwerp krijgt veel minder airtime dan self-driving cars, lijkt mij. Overigens is vrachtvervoer over de weg in de USA veel belangrijker dan in Europa: ca 7-% van de goederen gaat hier per truck, zei men. Die trucks rijden maximaal 11 uur per dag; en er is een enorm tekort aan chauffeurs. Tel maar uit wat de denkbare impact is, in het extreme (niet zo realistische) geval van 24/7, zonder chauffeurs. Maar dat heb ik hier 5-6 jaar geleden al gehoord: wat is er (niet) gebeurd? Daar ging het panel netjes en eerlijk op in. Dat zou menig panel vaker kunnen doen, want de verwachtingen zijn hier dikwijls hooggespannen. Of zelfs irrealistisch. Dit panel benoemde eerlijk de ‘irrational exuberance’ (uitbundigheid) die op events als dit soms rond zoemt. Dat heb ik meermaals meegemaakt, het is een veel voorkomende vorm van kudde denken onder zelfbenoemde tech deskundigen. Die zitten er vaak naast hoor. Maar soms daalt een thema af van die piek van onzinnige vrolijkheid, gaat door een zekere teleurstelling heen, en blijkt langzaam toch verder te komen, richting de echte wereld. Ik vermoed dat dat voor autonome vrachtwagens geldt, in Amerika veel meer dan elders, maar dat het nog lang gaat duren. Het lijkt mij – ik neig naar solide scepsis – alleszins mogelijk, op lange termijn, met enorme economische impact. Ik berg mijn glazen bol weer op.

Dag 6: klaar.

Experts aan het woord. Een prof in robotica en een onderzoekster in toegepaste wiskunde van Johns Hopkins university over de manieren waarop AI kan helpen in de strijd tegen klimaatverandering. Als je de titel ziet denk je: hoe kan iets virtueels en abstracts als AI nou helpen bij iets zo groot en concreet als klimaatverandering. Gelukkig hebben de sprekers een slim framework opgezet waarmee dit wel logisch en begrijpelijk wordt, door het op te delen in 3 overzichtelijke gebieden. Begrip van het probleem, voorspellen van de richting, en helpen bij de benodigde transformatie.

1. Begrijp het probleem

Wat weten we zeker? CO2 stijgt, en het broeikas effect is echt. Maar de data collectie is niet erg fijnmazig. In de oceaan helpt AI om autonoom onderwater-robots met sensoren te laten varen. Je kan ze niet goed op afstand besturen omdat radiogolven niet werken onder water, dus AI is een goede tool om ze zelfstandig te laten varen. 

In de atmosfeer zien we de totaliteit van de broeikasgassen, maar waar die emissies exact vandaan komen is niet goed bekend. De uitstotende partijen rapporteren dit zelf, maar daarmee wordt niet alles bekend. Het initiatief Climate Trace helpt hierbij, door satelliet data en AI te combineren om gassen te meten over de hele wereld. Kijkend naar vervoer bijvoorbeeld; uit de satellietbeelden en sensordata wordt de drukte van wegen in kaart gebracht. Gecombineerd met registratie van het type voertuig kan op die manier een goede schatting per weg-segment gemaakt worden. Kijk op https://climatetrace.org/ ; de data is open en je kan van veel steden en fabrieken, vliegvelden zien wat de emissie is.

2. Voorspel de richting

Doordat er al lang onderzoek wordt gedaan zijn er inmiddels goede modellen van het klimaatsysteem van de aarde: Onze 'digitale tweeling'. Hiermee kunnen 'what if' scenario's worden doorgerekend. 

Voor het klimaatsysteem zijn er 15 kantelpunten gevonden. Een daarvan is de AMOC: een grote diepzee stroming die onder andere verantwoordelijk is voor het relatief milde klimaat in Europa. Deze is gevoelig voor bijvoorbeeld het smelten van poolijs. En wat heb je aan die modellen? Je kan AI er mee laten spelen. Zoals we weten is AI goed in spelletjes leren (schaken, Go, etc). Dit wordt nu toegepast in een 'tipping point game' tussen 2 AI systemen. Het ene systeem maakt een aantal scenario's aan met iets andere parameters (meer of minder smeltend ijs, meer of minder effect van wind op zeegolven), en het andere systeem gaat deze toepassen op het model en evalueren. Gaat bijvoorbeeld de AMOC kantelen in dit scenario? 

Zo wordt de eerste speler goed in het onderzoeken van de parameter ruimte. Wat is belangrijk? En de tweede speler wordt goed in het evalueren van de scenario's. Daarmee leren we wat er kan gebeuren, en vooral leren we de tijdschaal: Hoe snel kan dit gaan? En kan het ene kantelpunt een andere meteen ook laten kantelen?

3. Help bij de transformatie

Bij omgaan met klimaatverandering heb je het over 2 dingen: adaptatie (aanpassen aan de nieuwe werkelijkheid) en mitigatie (tegengaan van de veranderingen). AI kan bij beide helpen.

Adaptatie. Doordat AI modellen kan maken wordt het mogelijk om bestaande metingen uit te breiden. Als voorbeeld luchtvervuiling. Door klimaatverandering ontstaat er meer droogte en potentieel branden. De vervuiling kan lang blijven hangen in de lucht; wereldwijd sterven er jaarlijks 6.5 miljoen mensen door luchtvervuiling. Nu zijn er wel metingen door NOAA van de luchtkwaliteit maar die hebben een te grove resolutie. Je wil dit op buurtniveau hebben, en het is nu op 12x12km niveau, omdat nauwkeuriger doorrekenen te veel computerkracht kost. De oplossing is door met machine learning de modellen te emuleren, waarmee met veel minder computer resources wel een hogere resolutie wordt gemaakt. 

Mitigatie. Een voorbeeld uit de energiewereld. Duurzame energie uit zon en wind is niet altijd in gelijke mate beschikbaar. Je zal dan moeten schakelen en energie moeten opslaan. Maar hoeveel opgewekte energie kan je verwachten (zeer lokale weersvoorspelling) en hoeveel verbruik moet je verwachten? In beide gevallen zijn AI modellen behulpzaam om vraag en aanbod te voorspellen, waardoor er een optimale buffer strategie te maken is. Een tweede manier waarop AI kan helpen is met inspecties. De laatste jaren is AI veel beter geworden in perceptie: het begrijpen van plaatjes van camera's. Daarmee kan je heel efficient windmolens inspecteren en op het juiste moment preventief onderhoud inplannen. 

Goed verhaal van twee kenners, die door deze eenvoudige indeling en met heldere voorbeelden ineens zichtbaar maken hoe AI een zeer nuttige bijdrage heeft op dit gebied.

Featured Session: Douglas Emhoff in Conversation with Symone Sanders-Townsend

Door: Gerson Veenstra

Als de eerste 'Second Gentleman', getrouwd met de eerste vrouwelijke vicepresident van de Verenigde Staten Kamala Harris, weet Douglas Emhoff het belang van vrouwelijke leiders. Hij weet als geen ander wat het betekent voor jonge meisjes en jongens om op te kijken naar vicepresident Kamala Harris en is een voorvechter van gendergelijkheid. Er klinkt geregeld applaus uit de zaal. Vooral als het gaat om het ondersteunen van zijn vrouw. En hij gaf antwoord op de vraag die ik stelde. ❤️ 

Er bestaat geen handleiding voor hoe je een goede Second Gentleman wordt. "Ik weet nog dat ik bij de inauguratie de trappen van het Capitool opliep en geen idee had waar ik naartoe moest. Kamala had het vast uitgelegd, maar ik had geen idee."

Toen werd duidelijk: hier begint het. "Het wordt hard werken en focussen. En mijn vrouw steunen, die ineens de eerste vrouwelijke vicepresident is." 

Complimenten over zijn rol

"Ik ben hier alleen omdat Biden en Harris zijn gekozen", zegt Emhoff. "Ik ben haar ondersteunende en liefhebbende man." Waarom doet hij dit zo goed? "Mensen steunen de mensen die ze liefhebben. Dat probeer ik te doen als man en als vader."

"Ik krijg veel complimenten dat ik zo'n goede partner ben, maar zij is een fantastische vrouw. Ze steunt mij en laat dat ook zien. Het is een gelijkwaardige relatie. Ze geeft mij vertrouwen om dingen te doen die ik nog nooit heb gedaan. Ik was een advocaat. Dit was ik niet gewend. Me uit te spreken over waar dit presidentschap voor staat." 

Stoppen als advocaat was nobrainer 

Emhoff stopte met zijn baan als advocaat om zijn vrouw te steunen. Andersom horen we vaak, maar dit eigenlijk nooit. "Het was een makkelijk besluit", zegt Emhoff. "Ik hou van mijn werk en was een goede advocaat. Het betekende veel voor me en ik mis het. Maar als je vrouw deze kans krijgt, zeker als je weet wat het land had doorgemaakt en wat er in de campagne allemaal is gebeurd, is het een nobrainer." 

Zijn rol als Second Gentleman was eerst heel erg op de achtergrond. "Maar ineens kreeg ik ook een microfoon in handen en kan ik me uitspreken voor gendergelijkheid. Het is niet dat ik me daar nu pas over uitlaat, maar ik kan me er in deze positie beter voor inzetten dan op welke plek dan ook. Wat een kans. En laten we hopen op meer Kamala Harissen op andere plekken."

Momenten vinden tussen alles door

Op de vraag hoe Kamala is als partner, zegt hij: "Kamala is normaal. Ze houdt van plezier, muziek, koken en het gezin. Maar het klopt dat het een 24/7-baan is. Als er een bankencrisis is, zoals afgelopen weekend, zit ze constant aan de telefoon. En dat geldt eigenlijk dagelijks want er gebeurt altijd wel iets wat aandacht vraagt," 

Hoe ga je daar als gezin mee om? "Je moet echt de momenten zien te vinden tussen alles door. Soms desnoods door te 'zoomen'. Het lukte bijvoorbeeld om samen het begin van de Oscaruitreiking te kijken." En als hij de Super Bowl kijkt, ziet hij haar van een afstandje aan de telefoon vragen: 'o is dat Rihanna?' "En dan zit ze mee te swingen. Dat is Kamala." 

Nooit ongevraagd advies

Hij krijgt de vraag: wanneer geef je advies? "Nooit. Alleen als ze erom vraagt." Hij geeft het voorbeeld van het schrappen van het recht op abortus in de Verenigde Staten. "Kamala belde meteen vanuit de Air Force 2 en zei: 'ze gaan het echt doen'." Zijn dochter, die normaal eigenlijk vooral haar eigen ding doet, appte: 'je moet wat doen pap'. En zijn oude moeder belde en zei: 'Dougie, je moet wat doen'. 

"Het is onvoorstelbaar en onacceptabel wat er gebeurt", vindt Emhoff. "Er zijn duizenden vreselijke verhalen van vrouwen die erdoor in de problemen komen. Dit is alleen maar een machtsspelletje. Met hele grote gevolgen. Dit recht had niet afgepakt mogen worden. Een overheid mag niet bepalen wat je met je lichaam doet. Onacceptabel." 

Wat kunnen we als mannen doen? 

Meer Kamala Harrissen, is wat hij als nalatenschap wil. Daar stelde ik een vraag over: "Wat kunnen mannen als ik doen om het makkelijker te maken voor vrouwen en meisjes om te komen war Kamala is?" 

Hij gaf een prachtig antwoord*: 

Wees er, wees ondersteunend 

"Ja, om ondersteunend te zijn. En ik denk dat mannen vrouwen moeten ondersteunen. Weet je, jongens moeten meisjes ondersteunen. Het is eigenlijk een basisding op dit moment. We moeten gewoon één-op-één ondersteunend zijn, het is het juiste om te doen. Dus laten we daar beginnen. Maar oké, er zijn andere redenen. En ik praat hier altijd graag over en de vice-president praat hier altijd over. Er is bijvoorbeeld een economische reden." 

"Als we vrouwen ondersteunen, versterken we onze economie. Het is geen kwestie van of-of. Er heerst een misvatting dat als een vrouw succesvol wordt, er ergens een man is die geen succes heeft. Dat is helemaal niet waar. Als we vrouwen ondersteunen, als we redelijke gezinszorg, gezinsverlof en kinderopvang hebben, de tools hebben om beloningen gelijk te trekken, meer vrouwen in leiderschapsposities te hebben, dan zal het de economie omhoogstuwen. Dus dat is een reden, Gerson. Wees er, wees ondersteunend, luister en denk er gewoon over na als een gelijk speelveld, en niet als een of-of situatie."

*Interessant weetje: de ondertiteling in zowel het Engels als het Nederlands (dus ook de vertaling), heb ik met AI-tools gemaakt. Niet perfect, wel bruikbaar. En beter dan de automatische 'ondertiteling' tijdens SXSW 😉

Door Michiel Buitelaar

Dag 5, start met “A practical guide to whether your AI is sentient”. De inleiding door Jason Carmel was lollig maar goed. Hij legde uit waarom hij ‘sentient’ niet ging definiëren, wat mij sympathiek is. Er wordt veel met termen gesmeten die zo helder niet zijn maar indrukwekkend moeten overkomen, en dat soms ook doen. In de hele dunne Encyclopedie van Humor door Wiskundigen vindt men het concept ‘bewijs door middel van volledige intimidatie’, een grappig bedoelde variant op ‘bewijs door middel van volledige inductie’ (dat laatste bestaat echt, en is krachtig). Daar moest ik aan denken. Intimidatie door smijten met termen, daar bedienen sommigen zich hier van. Maar het is nog erger: die betekenisarme termen, die worden door sommigen tot meetpunt verklaard, en daar gaan mensen zich dan op richten. Volgens de sprekerd vinden sommige ontwikkel activiteiten vooral plaats om aan een of andere test – zoals de bekende Turing test – te voldoen: effectbejag. Hij haalde in deze https://en.wikipedia.org/wiki/Goodhart%27s_law aan, nieuw voor mij.

Ter zake. Deze man en zijn kompaan Ilinca Barsan presenteerden een test om vast te stellen of je AI sentient is. Ik vraag me af welk praktisch probleem je daar dan mee oplost – wat zegt het antwoord je? Mij niet zo veel geloof ik. Maar, het is toch een veel gestelde vraag. Ik vond die test qua structuur best aardig – zie https://www.sentientometer.com/. Een dappere, interessante poging (met een niet kraakheldere opbrengst?).

Mijn tweede sessie was “Self-driving cars: from science fiction to scale”, met Mary Barra (eindbaas General Motors) en Kyle Vogt (CEO van Cruise, door GM gekocht voor verdere ontwikkeling van self-driving cars. Gerard Dielissen heeft daar al een goed stuk over geschreven, laat ik dat niet over doen. Enkele tidbits. Een self-driving car ‘works for you’ terwijl een driverless car ‘needs you to work for the car’ (je moet nog steeds controle houden, en zonodig ingrijpen). Men rommelt met deze begrippen. De essentie van de ontwikkeling is: de menselijke fout schrappen. Er is begrijpelijke scepsis onder potentiële gebruikers maar 92% van de mensen wil na een eerste rit – in de real thing dus, de self-driving car – wéér. Dat vind ik imposant. Die ‘auto’, als je het zo nog noemen kunt, de Origin van GM bijvoorbeeld – zie https://getcruise.com/technology/ of https://en.wikipedia.org/wiki/Cruise_(autonomous_vehicle) – is een ding voor ontspanning, vermaak, sociaal samen zijn enzovoorts, en transport. Die gaat zelfstandig rond, haalt je kinderen op, brengt je boodschappen ergens, enzovoort: de ‘robotaxi’. Het is fysieke interactie met AI. Een waarneming van mevrouw Barra: normaliter neemt de waarde van een voertuig af nadat je die gekocht hebt, maar door voortgaande ontwikkeling van software zal de waarde van dit Origin voertuig toenemen, zegt ze (lijkt mij stug maar is conceptueel interessante claim).

Mijn derde sessie was “The future of AI: from artificial to augmented”, met Rahul Roy-Chowdhury van Grammarly, maker van software die teksten verbetert. Een prettig, goedbedoeld doch tikkie vaag betoog over verantwoord om gaan met AI. Dat, om te beginnen, niet artificial moet heten maar augmented, aldus de sprekerd. Hij onderbouwde goed dat augmented niet alleen inhoudelijk correcter is maar ook een ander, bruikbaarder startpunt van overpeinzingen en discussies geeft. Dat geloof ik ook maar het is te laat, de geest is uit de fles, al decennia trouwens.

Hij betoogde dat de mensheid, en de tech industrie in het bijzonder, AI moet beheersen. Ik heb eerder beweerd: dat lijkt mij een illusie, waarschijnlijk. Ik merk dat vrijwel niemand dat met me eens is. Voor de ontwikkeling van het nieuwe product Grammarly Go heeft de sprekerd een raamwerk ontwikkeld dat hij toelichtte: TRUE, een acronym dat staat voor Trust, Responsibility, User control en Empathy. Op die vier punten zou alle AI-gerelateerde ontwikkeling getoetst moeten worden, zei hij. Hij bracht het niet als een universele wet maar als een poging tot structurering, als een aanzet tot een methode. Dat lijkt mij dapper en goed. Want het is aan de vage kant, het is bepaald geen harde accountability, en als dat het al zou zijn: vraag ik me af of dat wel kan werken. Ik betwijfel dat.

Het is een interessant onderwerp. De wens tot beheersing van dit ongrijpbare verschijnsel zweeft hier door de gangen. Hier lopen politici en bestuurders rond (Goddank), die dat soort gedachten overwegend aanwakkeren (helaas?). Die hebben het over audits, reguIering, eventuele verboden enzovoorts. Ik houd rekening met goedbedoelde hoogdravende certificering a la ESG, als een ‘deze AI maakt de wereld beter’ certificaat aan de muur. Ik – een van de laatst los lopende neoliberalen, volgens sommigen – geloof daar niet in, het lijkt mij vooral wishful thinking, of niet waar te maken pretenties. Maar het is een boeiend onderwerp dat discussie verdient. Daar heeft deze man van Grammarly een steentje aan bijgedragen. En augmented in plaats van artificial lijkt me een verbetering.

De vierde sessie die ik bijwoonde was die over “Dictatorships in the digital space”. Dictaturen hebben mijn hevige interesse, de digitale dimensie ervan is relatief nieuw. Een ruim decennium geleden dacht ik dat digitale technologieën zouden helpen om onprettige staten te mijden of tegen te werken. Sommigen denken dat de Arabische Lente een sociale media fenomeen was (ik vraag me dat af). Intussen vrees ik dat hardhandig autocratische leiders en hun bewind meer hebben aan digitale hulmiddelen dan dat die de onderdrukte burgers van dienst zijn. Dat illustreerde deze sessie mijns inziens, al is de kwestie geenszins zwart-wit. Eén van de observaties die me bij bleef: in de digitale ruimte kan een onderdrukkend bewind zijn invloed tot buiten de landsgrenzen uitoefenen, vrij makkelijk zelfs. Panelleden vertelden hoe ze werden gevolgd, bedreigd, afgesloten, beïnvloed en meer, ver buiten het domein van de dictatuur. Maar in het globale, digitale domein. Er werden voorbeelden besproken van actieve, effectieve uitwisseling van tools en expertise tussen bevriende dictaturen; waar commerciële partijen een rol in spelen.

Deze aloude discussie kwam ook voorbij: technologie kan ten goede en ten kwade gebruikt worden. Hoe bevorder je het eerste, en ga je het tweede tegen. Ik blijf maar roepen, in mijn woestijn (?): de impact van wetten en regels op dat tweede is gering. Daar zit De Oplossing niet. Die is er denkelijk niet….

De dag afgesloten met de documentaire “Louder than you think” over het roerige, liquide leven van Gary Young, drummer van Pavement – een invloedrijke band, zegt mij muziekkenner Blom. Ik had en heb geen idee maar geloof dat. Die Young heeft zijn geest ingrijpend verruimd, tijdens zijn carrière, tot op een problematisch niveau. Dat werd duidelijk in de docu, maar ook door zijn verschijning, in de zaal van de bios: gesloopt door drank en middelen sleepte hij zich achter zijn looprek. Tijdens de vertoning pruttelde hij onsamenhangende commentaren, enkele rijen voor ons. Onderhoudend.

Dag 5: klaar. Afgesloten met Koreaanse BBQ.